Waarom dragen talkshows wel degelijk bij aan de "Corona"-rellen?

De kijkcijfers. Voor tv-zenders is het belangrijker dát ze gehaald worden dan de manier waarop. Bovendien concurreren ze met een veelheid aan online-media. De makers van leidende talkshows als Op1 en Jinek houden strak vol dat ze aan objectieve verslaglegging doen van gebeurtenissen in ons land. Maar gaan voorbij aan de rol die zij spelen bij het versterken van gebeurtenissen. De kracht van communicatie en de wijze van berichtgeving hebben impact. Programmamakers en zenderdirecteuren zijn niet dom, die weten perfect dat sensatie scoort. Maar het is een serieus gevaarlijk spel. Verantwoordelijkheid nemen is nodig.

Soms verlangen politie en MKB vast wel naar China

China en mensenrechten gaan niet lekker samen. Maar er zijn voordelen. Als je tegenstand rücksichtlos de kop in kunt drukken, kun je meters maken. In Wuhan leeft iedereen weer als vanouds. De economie draait weer. De prijs? Mond houden en luisteren.

Zouden agenten deze dagen wel eens afgunstig denken aan China? Waar de media niet in hun nek staan te hijgen of elke tik die ze uitdelen wel proportioneel is? En de journalisten die dat toch wagen, gearresteerd worden? China; waar opgepakte demonstranten niet na één nacht cel weer op straat staan, maar gewoon "kwijt" raken? Met de geruststellende gedachte dat het bij ons niet om demonstranten gaat, maar om min-of meer georganiseerd tuig?

Veelal minderjarigen (waar zijn hun ouders?), op zoek naar sensatie en opgejut door verkeerde media en vrienden, laten hardwerkende MKB' ers met ongeloof, daarna onbegrip en tenslotte met tomeloze woede over hun gesloopte eigendommen, achter. MKB' ers die 's avonds een item bij de talkshows zijn. Voor kijkcijfers.

De valse correctheid van talkshows

Daar gaat het nu over hoe grof, meedogenloos en vol haat er wordt ingeslagen op agenten en hoe journalisten in het nauw worden gedreven. Afschuw dat er stenen en vuurwerkbommen worden gegooid naar mensen die slechts hun werk doen en ook vrouw en kinderen in spanning thuis hebben zitten. Maar hoe gemeend is die emotie?

Het was te voorspellen. De uitzending van Jinek, afgelopen maandag. De burgemeester van Eindhoven en de politie mochten hun hart komen luchten. Geweldige man die John Jorritsma van Eindhoven trouwens. Maar zou het bij hem en de vertegenwoordiger van de Nationale Politie, niet hebben gejeukt om een paar kritische vragen terug te stellen? De belangrijkste: "Waarom bieden jullie in hemelsnaam zo'n groot platform voor een paar procent andersdenkenden? Waarom zoeken jullie altijd naar "deskundigen" die een andere mening hebben dan 99% van hun collega's?

Om het onderwerp "van alle invalshoeken" te belichten? Welnee. Heel psychologisch Nederland kan je vertellen dat braaf zijn en meegaan met het beleid geen sensatiewaarde hebben. Als ik terugdenk aan de vele uitzendingen voordat de vlam in de pan sloeg, zie ik de voortdurende zoektocht van de talkshows naar tegengeluiden. Hoe klein en absurd ook.

Vindt het OMT iets, dan laten zij graag het zelfbenoemde 'Red Team' opdraven dat wat anders vindt. Zeggen 99% van de wetenschappers, plus de ervaringen van buurlanden dat een avondklok nodig is: er is altijd wel een 'deskundige' die het in twijfel wil komen trekken. Logisch, deze wordt ineens gehoord. Felle discussies aan tafel, ruzie, heerlijk. Dát trekt kijkers. Maar die communicatie heeft simpelweg stevige impact.

Sensatie scoort nu eenmaal beter

Er worden een hoop stupide vragen als 'journalistiek doorvragen' bestempeld. Gisteren was het weer raak. Of de rellen niet beter te voorzien waren geweest? Of het geen idee is om die avondklok dan maar weer af te schaffen? Of het woord "Burgeroorlog" door Jorritsma niet te zwaar gebruikt was? Nou, hij was ter plaatse. Mag een beetje emotie misschien? Een communicatietechniek is om een woord uit de context halen, te vergroten en vervolgens te bediscussiëren alsof er iets heel ergs gezegd is. Lekker opblazen. Et voilà, we hebben weer een smeuïg itempje.

John Jorritsma gaf, na inwendig eerst tot 10 te hebben geteld, beleefd antwoord. Hij gaf ook kalm aan dat het niet uitmaakt wat je doet, omdat de media je altijd confronteert met de vraag of het toch niet anders had gekund. Hij bleef zelfs rustig toen Peter R. de Vries dacht nog even wat olie op het vuur te moeten gooien. De relschoppers zouden het topje van een grote ijsberg zijn. Een ijsberg, bij wie er geen draagvlak meer is voor wat er gebeurt in ons land. De jongeren konden "hún visie" niet etaleren. Heeft de doorgaans door mij gerespecteerde Peter een aandacht tekort? Heeft hij de teksten die door het beeld flitsten in apps als Telegramm wel gelezen?

Peter maar even niet meer uitnodigen zeg ik. Maar ja, talkshows zoeken bewust naar die haarscheurtjes. Komt er een strenge lockdown: "Zijn alle andere middelen wel geprobeerd dan?" Komt er geen lockdown: "Blijkbaar durft het kabinet geen maatregelen te nemen." Kritiek levert meer aandacht op dan instemming. Da's niet spannend. Dus zijn vertegenwoordigers van splintertjes in de samenleving aan tafel graag geziene gasten.

Rellers kijken geen tv. Nee, maar hun ouders wel

Maar die rellers kijken toch helemaal geen Op1? Dus hoe groot kan die invloed zijn? Nou, af en toe zijn ze ook thuis. Door Corona en het ontbreken van een schoolritme zelfs heel vaak. hun ouders vaak ook. En die hangen wel voor de tv. Zij bespreken hun conclusies vaak niet erg genuanceerd. Neem je in ogenschouw dat het gros van de jongeren lijkt te komen uit de lagere sociale lagen, dan kun je je voorstellen dat er in veel gezinnen wel meer problemen zijn dan een avondklok. En die algemene frustratie richt zich bij hen vooral op de Overheid. Wanneer je al weken op elkaars lip zit in een gehorige flat, krijgen kinderen veel meer mee dan normaal. Dit, hun onvolgroeide puberbrein, plus allerlei vage platforms op Social media, aangevuld met wat geestverruimende middelen, laten de adrenaline rijkelijk loskomen. Zij willen echt wel de effecten van hun gedrag terugzien op het Journaal, bij Hart van Nederland, Op1 of Jinek.

Hun sociale problemen kennen de gevierde presentatoren niet. Wanneer je in het "ergste" geval (publieke omroep) moeite moet doen om onder de Balkenende-norm te blijven, weet je je verzekerd van een royale woonsituatie en meer dan genoeg brood op de plank. De sociale ellende van anderen is dan een ver-van-je-bed-talkshow.

Sociale Media als katalysator

Sociale Media. Iedereen weet dat de invloed ervan groot is. Met name op de mensen die van nature argwaan hebben tegen de gevestigde orde. Daar vinden zij hún waarheid. Je vind er sowieso makkelijk wat je wil horen. Er is nauwelijks controle op kwaliteit en bewijs. Als je als politicus die kanalen voor communicatie gaat gebruiken, kan het gevaarlijk worden.

Kijk naar de berichten van de PVV (Urk) en FvD: Bijna Trumpiaanse tweets om op te roepen tot verzet. Juridisch waarschijnlijk nét niet strafbaar. Maar je weet dondersgoed wie je publiek is en hoe een deel daarvan zal reageren. Een achterban om trots op te zijn. Met zulke vrienden heb je in elk geval geen vijanden meer nodig. Net zo verwerpelijk is de manier waarop FvD het vervolgens gaat "rechtzetten" en daarbij en passant de NOS nog even als "fake" nieuwskanaal neerzet... Dat is geen chique aftocht van een volksvertegenwoordiger.

En tenslotte, Twitter en Facebook roepen wel, maar hebben zich vooral sterk getoond in het voor de bühne dempen van de put nadat het kalf allang verdronken was. Na 4 jaar presidentschap gingen accounts van Trump in de ban. Natuurlijk, zodra de kans op herverkiezing van de baan was, gingen Zückerberg en collega's als hazewindhonden om... Maar dat was zeker geen landsbelang of bevolkingsbelang. Ordinair "eigenbelang" is het wel.

Zenderbazen, het mag een tandje minder allemaal

Dit alles maakt dat het noodzaak is om de communicatie simpelweg veel genuanceerder te houden. Doe gewoon verslag van het nieuws weer in plaats van het te willen maken. Het is misschien niet hip, levert geen sensatie, maar in het belang van de samenleving en de huidige crisis mag het allemaal een tandje minder. Besef dat je bereik en impact hebt. Gebruik dat niet om bij te dragen aan meer kijkcijfers over de rug van getroffenen.

Leg eens meer nadruk op die 99% van de bevolking die ook graag van Corona af wil en die accepteert dat er in tijden van crisis niet moet worden gepolderd, maar knopen moeten worden gehakt. We hebben ons kabinet democratisch gekozen. Geef ze dan ook ruimte. Demissionair of niet.